نخستین پل متحرک ایران چشم به راه سامان

جارستان به نقل از ایرنا؛ خزر آغوش گشوده به روی شهر ، از فراز پل قدیم غازیان رقص آرام امواج ، افق و آسمان ، اسکله های بندرگاه و کشتی های کوچک و بزرگ پهلو گرفته از یک سو و تالاب انزلی و نیزارهایش از جانب دیگر دیده می شود.

پل غازیان ۸۲ سال است که دستانش را از دو سو دراز کرده تا غازیان و میان پشته را به هم پیوند دهد. تا چند سال پیش این تنها راه اتصال غازیان به میان پشته و پس از آن انزلی، و گذر سواره ها و پیاده ها بود اما با ساخت پلی جدید ، چند سالی است که دیگر تنها شاهد عبور آدمها است، منظرگاهی کم نظیر برای تماشای دریا، پرواز کاکایی ها ، حرکت شتابان قایق های موتوری از تالاب به دریا ، تمرین کایاک سواران ، قلاب انداختن ماهی گیران ، نجوای دلدادگان و ثبت تصاویری به یادگار .

براساس اسناد تاریخی؛ ساخت پل غازیان از بتون مسلح از اواخر تیرماه ۱۳۱۴ آغاز شد و اوایل تابستان ۱۳۱۶ یعنی تنها در مدت ۱۸ ماه ساخته شد و از خرداد ۱۳۱۷ مورد استفاده قرارگرفت .

پل غازیان به میان پشته ۲۱۰متر طول، ۱۰ متر عرض ۱۰ و شش متر و ۸۵ سانتی متر ارتفاع و پنج دهانه دارد که یک دهانه آن به طول ۲۵ متر برای عبور کشتی ها متحرک ساخته شده است. در سال های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۳ مورد مرمت قرار گرفت .سال ۸۴ پس از گشایش پل جدید ، این پل زیبا که در زمان خود از پیشرفته ترین پلهای جهان و نخستین پل متحرک ایران بشمار می رفت بعنوان یادگاری از تاریخ بازنشسته شد .

از همان دوران سخن از ساماندهی این پل تاریخی و ترمیم و زیباسازی آن مطابق با اصول میراثی بود اما تنها کاری که بر آن صورت گرفت نورپردازی بود و دیگر هیچ .

فراخوانی برای ساماندهی پس از ۱۵ سال

اکنون پس از سالها شهرداری انزلی ، فراخوانی را برای بهسازی پل ارائه داده که به جای رضایت و خشنودی سمن های این شهر مایه دغدغه خاطر آنان شده است.

شهرداری انزلی در تاریخ ۸ فروردین ۹۹ فراخوان مسابقه ملی بهسازی و کفسازی پل تاریخی غازیان را انتشار داد.

بر اساس این فراخوان شهرداری بندرانزلی در راستای برنامه های ارتقای کیفیت فضاهای تفریحی، توسعه توریسم شهری و به منظور افزایش قابلیت های گردشگری بندرانزلی، در نظر دارد نسبت به بهسازی و کف سازی پل تاریخی غازیان از طریق برگزاری مسابقه ملی اقدام نماید. بدین منظور از افراد حقیقی و حقوقی فعال در زمینه‌های طراحی معماری و شهرسازی دعوت شده که نسبت به ارائه و ارسال طرح‌های پیشنهادی در چارچوب فنی اقدام نمایند.

شهرداری متذکر شده ، با توجه به ویژگی های خاص پروژه همچون؛ قرارگیری بر روی ورودی دهانه تالاب و خلیج بارانداز بندر و مجاورت با مسیر اصلی تردد شهری مسافران، ارائه طرحی فاخر و ماندگار از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در فراخوان هماهنگی با زمینه و بستر طراحی، ایده پردازی، نوآوری و ابداع، تحقق پذیری طرح به لحاظ اجرایی و بداعت و نوآوری با تاکید بر ایجاد فضای گردشگری جاذب جمعیت همراه با لحاظ دید شبانه از جمله ویژگی های مد نظر برای ارائه طرح عنوان شده است .

معیارهای خاص طراحی نیز ایجاد فضای انسان مدار در تلفیق با طبیعت، ایجاد فضای جاذب جمعیت به لحاظ گردشگری و تفریحی، برقراری ارتباط با بناها و معابر اطراف با بهره گیری از معماری پایدار،ایجاد نشانه شهری و هویت برای محیط اطراف در مقیاس شهری، تحقق پذیر بودن طرح به لحاظ اجرایی، با توجه به اینکه پل تاریخی و از آثار ثبت شده میراث فرهنگی است لذا عناصر موجود باید حفظ و به اصالت تاریخی پل لطمه وارد نکند. (

شرکت کنندگان جهت دریافت اطلاعات بیشتر می توانند با نماینده اداره میراث فرهنگی که متعاقبا اعلام خواهد تماس حاصل فرمایند)طراحی با در نظر گرفتن حذف الحاقات و تاسیسات آب و مخابرات که وزن زیادی را روی پل متحمل کرده انجام ‌شود.

طراحان تا سوم خرداد فرصت دارند که طرح های خود را به شهرداری انزلی ارسال نمایند.

سبب مخالفت با فراخوان ساماندهی چیست

اما سازمان مردم نهاد “انجمن طرفداران توسعه انزلی” این روند را نادرست می داند و می گوید اثر تاریخی نباید در گذر زمان تغییر کند چرا که انتقال دهنده پیام گذشتگان به آیندگان است و اگر تغییر ماهیت دهد راه را بر مطالعه می بندد.

بنابر این برگزاری مسابقه برای مرمت یک اثر تاریخی نادرست است چرا که کار مرمت بناهای تاریخی باید توسط شرکتهای دارای مجوز میراث صورت بگیرد.

انجمن اعلام کرده است : اخیرا شهرداری انزلی جهت بهسازی و کف‌سازی این پل تاریخی با انتشار فراخوانی از طراحان و معماران درخواست کرده طرح‌های خود را به دبیرخانه این مسابقه ارسال کنند. اما از آنجایی که این بنا یک اثر تاریخی ارزشمند و در نوع خود به عنوان اولین پل متحرک ایران، بی نظیر است انتشار یک فراخوان معماری که در آن نقش دیگر ارگان های مرتبط همچون نهاد میراث فرهنگی و راه و شهرسازی شفاف نشده نگرانی هایی را در دل علاقه مندان حوزه میراث ایجاد کرده است.
شهرداری انزلی تاکنون سندی مبنی بر اینکه این فراخوان مجوز دبیرخانه دائمی مسابقات معماری شهرسازی کشور را دارد ارائه نداده است. از سوی دیگر تا این لحظه که بیش از یک ماه از انتشار فراخوان می گذرد و کمتر از یک ماه به اتمام مهلت ارسال آثار باقی مانده هنوز داوران این مسابقه معرفی نشده اند! که این امر خلاف ضوابط برگزاری مسابقات معماری شهرسازی کشور است . بدیهی ست که مسابقه ای در این سطح که برای یک اثر تاریخی ارزشمند برگزار می شود می بایست از بالاترین کیفیت فنی و حداکثر شفافیت برخوردار باشد تا این اعتماد در میان شهروندان و حتی معماران برای مشارکت جاری شود.
از سوی دیگر برگزار کنندگان این مسابقه معماری میزان مشارکت و نظارت اداره میراث فرهنگی را در فراخوان مربوطه به هیچ عنوان مشخص نکرده اند در حالیکه این اثر تاریخی ثبت ملی شده و مرمت یا بهسازی آن تحت هر شرایطی باید توسط مشاوران و شرکت هایی انجام گیرد که مجوزهای لازم را از سوی اداره میراث فرهنگی اخذ کرده باشند.
مساله دیگری که به نگرانی ها دامن می زند و بلاتکلیفی و عدم مطالعه مدیریت شهری انزلی را محرز می کند، ویرایش پی در پی فراخوان برگزاری این مسابقه پس از انتشار آن است که دستکم چهار مرتبه بخش جوایز و دو مرتبه هم بخش معیارهای طراحی این فراخوان از روز اول انتشار تاکنون دچار تغییرات اثرگذاری شده است.
در ماده ۱ قانون اساسنامه میراث فرهنگی کشور ، «میراث فرهنگی شامل آثار باقی مانده از گذشتگان است که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ است و با شناسایی آن، زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی میسر می شود و از این طریق زمینه عبرت برای انسان فراهم می آید».

آنها متذکر شده اند یک نکته مهم که نباید مغفول بماند حفظ مزیت رقابتی پل تاریخی و متحرک غازیان نسبت به دیگر سازه های مشابه در کشور است. باید توجه داشت که در یک دوره تاریخی میان ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ پل هایی در کشور توسط شرکتی به نام سنتاب احداث شد که در بین این پروژه ها پل سفید اهواز و پل متحرک غازیان از شباهت ظاهری بسیار بالایی نسبت به هم برخوردارند. اما با این تفاوت که پل غازیان اولین و تنها پل متحرک ایران است و این مزیت آن باید در کنار چشم انداز دل انگیزش مورد اهمیت قرار داده شود، اما اینطور که مشخص است این مزیت رقابتی پل متحرک و تاریخی غازیان در تصمیم گیری های مدیریت شهری انزلی جایی ندارد و به بهانه های واهی عدم بودجه و دیگر موارد مرمت این بنای تاریخی را در حد کفسازی مطرح می کنند.

پل غازیان میراث گذشتگان

بر اساس قانون آثار تاریخی به ثبت رسیده تحت نظارت و حمایت وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و تدوین ضوابط حفاظتی و تعیین عرصه این آثار بر عهده این وزارتخانه خواهد بود؛ هرگونه دخل و تصرف یا اقدام و عملیات منجر به تخریب یا تغییر در اصالت آثار ممنوع است.

معاون میراث فرهنگی گیلان گفت : ما از ساماندهی پل که بعنوان یک میراث صنعتی ثبت شده استقبال می کنیم .

ولی جهانی خاطرنشان کرد: البته با توجه به تاریخی بودن این سازه ، هر اقدامی در رابطه با آن باید با استعلام اداره میراث صورت بگیرد که تاکنون هیچ استعلامی نگرفته اند.

وی با اشاره به این که پل غازیان به دلیل ویژگی خاص متحرک بودن بعنوان میراث صنعتی نیز محسوب می شود افزود: هرگونه اقدامی برای مرمت و ساماندهی این پل باید با تائید شورای فنی این اداره کل صورت بگیرد.

وی با تاکید بر این که شرکت مجری مرمت آثار تاریخی حتما باید رتبه بندی میراث داشته باشد گفت : شهرداری انزلی باید اسناد و مدارک طرح را برای این اداره کل ارسال کند .

معاون میراث فرهنگی گیلان افزود: در صورت موافقت شورای فنی میراث و ارائه طرح از سوی شهرداری عملیات مرمت و ساماندهی می تواند به صورت مشارکتی انجام شود.

پل قدیم غازیان بعنوان یک میراث تاریخی و صنعتی بی نظیر در کشور نیازمند حفاظت و مرمت اصولی است .

انجمن طرفداران توسعه انزلی با اشاره به این که میراث فرهنگی “رد پای انسان در طول تاریخ و حامل پیامی انسانی است” تصریح کرده ، اگر همین تعریف قانونی را مدنظر قرار دهیم مهم ترین مطالبه شهروندان و علاقه مندان حوزه میراث فرهنگی که به دنبال حفظ هویت و دستاوردهای تاریخی شهر خود هستند مرمت اصولی این بنای ارزشمند است که به استحکام و اصالت آن کمک کند .